घटस्थापना दिवशी काय करावे: पूजेसोबत दानाचे महत्त्व | नारायण सेवा संस्था

घटस्थापना हा नवरात्रोत्सवाचा महत्त्वाचा दिवस. ह्या दिवशी नवरात्र उत्सवाचा पहिला दिवस असतो. नवरात्राचा पहिल्या दिवशी म्हणजेच घटस्थापनेला नवरात्र सुरू होते. 

घटस्थापनेला देवीचे ९ दिवसांसाठी घरात व मंडळा मध्ये देवीचे आगमन होते व या ९ दिवसात देवी भक्ताना आशीर्वाद द्यायला पृथ्वीवर येते असं मानलं जातं.  

घटस्थापना म्हणजे देवीच्या आवाहनाचा दिवस. या दिवशी मातीचा घट, नारळ, सुपारी, आम्रपल्लव आणि जडजवाहीरांनी सजवून घरात पूजास्थानात ठेवले जातात. घटामध्ये पवित्र जल ठेवून त्यावर नारळ ठेवला जातो आणि नऊ दिवस त्या घटाच्या माध्यमातून देवीची उपासना केली जाते.

घटस्थापना म्हणजे काय?

‘घट’ म्हणजे कलश किंवा पाण्याच भांड आणि ‘स्थापना’ म्हणजे आवाहन करणे. घटस्थापना म्हणजे नवरात्राच्या पहिल्या दिवशी घरातील पूजास्थानात पवित्र जलाने भरलेला कलश, त्यावर ठेवलेला नारळ, सुपारी, आम्रपल्लव, आणि मातीमध्ये पेरलेली सप्तधान्ये (जव किंवा गेहूं) यांचा समावेश असलेली पूजा होय. या घटात देवी दुर्गेचे आवाहन केले जाते आणि पुढील नऊ दिवस तिची भक्तिभावाने उपासना केली जाते.

घटस्थापनेचे धार्मिक महत्त्व

सार्वजनिक नवरात्र उत्सवांसारखे सामान्य घरात देवीची मूर्ती न आणता देवीची स्थापना घट बसवून केली जाते. घट घरात आणणे आणि बसवणे ह्या क्रियेला घटस्थापना असे म्हणतात. 

घटस्थापना म्हणजेच शक्तीचे पूजन. या दिवशी मातृशक्तीचे आवाहन करून तिच्या कृपेची याचना केली जाते. नवरात्राच्या नऊ दिवसांत देवी दुर्गेच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते आणि प्रत्येक दिवस आध्यात्मिक आणि मानसिक शुद्धतेसाठी समर्पित असतो. घटस्थापना हे या शुद्धतेच्या प्रक्रियेचे पहिले पाऊल आहे. त्यामुळे हा दिवस अतिशय शुभ मानला जातो.

घटस्थापनेची पारंपरिक प्रक्रिया

पूजास्थळी शुद्धता: सर्वप्रथम घरात किंवा मंदिरात पवित्र आणि शांत जागा निवडून तिचे शुद्धीकरण केले जाते.

माती व सप्तधान्ये पेरणे: एका पिंडीसारख्या पात्रात माती भरून त्यात जव/गेहूं पेरले जातात.

घट तयार करणे: एका तांब्या किंवा पितळी कलशात गंगाजल/पवित्र जल भरले जाते. त्यात सुपारी, तांदूळ, नाणं आणि काही सुवासिक द्रव्य टाकले जातात.

नारळ स्थापना: कलशावर आंब्याची पाने ठेवून त्यावर नारळ ठेवला जातो.

मांदणी व पूजन: पूजेच्या ठिकाणी रंगीबेरंगी रांगोळी काढली जाते आणि घटाचे विधिवत पूजन केले जाते.

देवीचे आवाहन: मंत्रोच्चाराद्वारे देवीचे घटात आवाहन केले जाते.

घटस्थापना आणि दान: 

आध्यात्मिक एकात्मतेचा संगम घटस्थापनेच्या दिवशी, केवळ आपल्या घराचीच नव्हे तर आपल्या मनाचीही शुद्धी आवश्यक आहे. हीच वेळ असते आत्मचिंतन करण्याची आणि इतरांसाठी काहीतरी करण्याची. या दिवशी दान केल्यास त्याला विशेष पुण्य मिळते, असे शास्त्रात सांगितले आहे. अन्नदान, वस्त्रदान, शिक्षण सहाय्य किंवा अपंग, गरीब, अनाथ यांच्यासाठी केलेले दान हे देवीच्या चरणी अर्पण केल्यासारखेच मानले जाते.

दान केवळ आर्थिक मदत नाही, तर ती माणुसकीची भावना आहे. जसे घटात पवित्र जल ठेवून आपण देवीची उपासना करतो, तसेच समाजातील दुर्बल घटकांना मदतीचे पाणी देणे हे ही एक प्रकारची घटस्थापनाच आहे परोपकाराचा घट!

नारायण सेवा संस्थेच्या माध्यमातून दानाचे विशेष महत्त्व

नारायण सेवा संस्था ही अशा लोकांसाठी कार्यरत आहे जे अपंग, गरजू, अनाथ, शिक्षणापासून वंचित किंवा आरोग्यसेवांपासून दूर आहेत. घटस्थापनेच्या शुभदिनी या संस्थेला मदत करणे म्हणजे नवरात्राच्या आरंभाला एक खरा अध्यात्मिक अर्थ देणे होय.

आमच्या संस्थेद्वारे केलेले आपले दान:

एका अपंगासाठी कृत्रिम अंग देऊ शकते.

एका अनाथ मुलाला/मुलीला शिक्षण मिळवून देऊ शकते.

एका गरजू कुटुंबाला अन्नदान करू शकते.

घटस्थापनेच्या दिवशी एक छोटा पण मनापासून दिलेला हातभार अनेकांच्या आयुष्यात नवचैतन्य आणू शकतो.

निष्कर्ष

घटस्थापना हा एक अतिशय पवित्र दिवस मानला जातो, ह्या दिवशी देवीच्या शक्तीची आराधना केली जाते व त्या नंतरचे ९ दिवस देवीच्या रूपांची पूजा केली जाते. अश्या देवींचे स्वरूप असणाऱ्या सामान्य स्त्रिया आणि मुली ह्यांच्यासाठी दान करणे हे एक महत्त्वाचे पाऊल घेऊन आपण पवित्रतेचा प्रारंभ करू शकता.

घटस्थापना केवळ धार्मिक विधी नाही, तर ती आपल्या आतल्या पवित्रतेचा आरंभ आहे. या दिवशी आपण फक्त देवीची उपासना न करता, तिच्या मूर्त स्वरूपात असलेल्या गरिबांची सेवा आणि दानाचे रूप घेऊन प्रकट होऊ शकतो. नारायण सेवा संस्थेसारख्या संस्थांमार्फत केलेले दान ही आपली घटस्थापनाच आहे – जी आत्मशुद्धी, करुणा आणि भक्तीचा संगम दर्शवते.

घटस्थापना दिवशी काय करावे? जाणून घ्या (FAQs)

प्रश्न: घटस्थापना दरम्यानचे महत्त्व काय आहे?
उत्तर:घटस्थापना नवरात्राचा प्रारंभ आणि देवी दुर्गेच्या आवाहनाचा दिवस आहे. हा एक पवित्र विधी आहे, ज्यामध्ये पूजास्थानी पाणी भरलेला घट ठेवला जातो, जो पुढील ९ दिवस देवीच्या उपस्थितीचे प्रतीक असतो.

प्रश्न: घटस्थापना दिवशी दान का महत्त्वाचे आहे?
उत्तर:घटस्थापना दिवशी दान केल्याने आध्यात्मिक पुण्य मिळते. अन्नदान, वस्त्रदान किंवा शिक्षण सहाय्य यासारख्या परोपकारी कृत्यांना पवित्र मानले जाते आणि ते मन आणि आत्म्याची शुद्धता साधण्यास मदत करतात, देवी दुर्गेच्या उपासनेसोबत.

प्रश्न: घरात घटस्थापना करण्याची प्रक्रिया काय आहे?
उत्तर:घटस्थापना करण्याची प्रक्रिया म्हणजे पूजास्थानाची शुद्धता करणे, पिंडीमध्ये धान्य पेरणे, पवित्र जलाने भरलेला घट ठेवणे आणि देवीचे मंत्रोच्चाराद्वारे आवाहन करून विधिवत पूजन करणे.

प्रश्न: घटस्थापना दिवशी गरजू लोकांना कसे मदत करू शकतो?
उत्तर:तुम्ही नारायण सेवा संस्थेसारख्या संस्थांना मदत करून गरजू, अपंग, अनाथ यांना आवश्यक सहाय्य देऊ शकता. तुमचे दान समाजात सकारात्मक बदल घडवून आणू शकते.

प्रश्न: नारायण सेवा संस्थेद्वारे दान करण्याचे आध्यात्मिक महत्त्व काय आहे?
उत्तर:नारायण सेवा संस्थेद्वारे दान केल्याने नवरात्र महोत्सवाचा आध्यात्मिक अनुभव अधिक गडद होतो. तुमच्या योगदानाने समाजसेवेतील कार्याला मदत होईल, जे सेवा आणि करुणेचा वास्तविक अर्थ दर्शवते.