इंदिरा एकादशी: जाणून घ्या तारीख, शुभ मुहूर्त आणि दानाचे महत्व

सनातन धर्मात एकादशी अत्यंत पुण्यदायी मानली जाते। धार्मिक ग्रंथांमध्ये या दिवशी व्रत, स्नान–दान आणि उपवासाचे विशेष महत्व मानले गेले आहे। हा शुभ दिवस भगवान विष्णूची उपासना आणि भक्तीसाठी सर्वोत्तम मानला जातो। प्रत्येक एकादशीचे वेगळे महत्व आणि फल असते। त्यापैकीच एक महत्वाची एकादशी आहे ‘इंदिरा एकादशी‘, जी पितृ पक्षादरम्यान येते। ही एकादशी पितरांच्या आत्म्याला शांती आणि मोक्ष प्रदान करणारी मानली जाते।

इंदिरा एकादशी 2025 तारीख आणि शुभ मुहूर्त

साल 2025 मध्ये इंदिरा एकादशीची सुरूवात 17 सप्टेंबर रोजी रात्री 12 वाजून 21 मिनिटांनी होईल। तर ही तिथी दुसऱ्या दिवशी 17 सप्टेंबर रोजीच रात्री 11 वाजून 39 मिनिटांनी संपेल। हिंदू धर्मात उदयातिथीचे महत्व असल्यामुळे इंदिरा एकादशी 17 सप्टेंबर 2025 रोजी साजरी केली जाईल।

इंदिरा एकादशीचे महत्व

इंदिरा एकादशीचा उत्सव पूर्णपणे भगवान विष्णूला समर्पित आहे। या दिवशी जगताचे पालन करणारे भगवान विष्णू आणि धनाची देवी माँ लक्ष्मी यांची पूजा केली जाते। हे व्रत केल्याने आणि दीन–हीन, निर्धन लोकांना दान दिल्याने साधकाचे जन्मोजन्मीचे सर्व पाप नष्ट होतात। ही एकादशी पितृ पक्षात साजरी केली जाते। त्यामुळे साधकाला पितरांचेही आशीर्वाद मिळतात। तसेच या दिवशी पूजा इत्यादी केल्याने पितरांना मोक्षाची प्राप्ती होते।

या दिवसाचे महत्व केवळ पितृ ऋणातून मुक्तीसाठीच नाही, तर हे व्रत धर्म, कर्म आणि परोपकाराच्या मार्गावर चालण्याची प्रेरणा देखील देते। हे एकादशी व्रत केल्याने व्यक्तीच्या जीवनात धार्मिक आणि आध्यात्मिक ऊर्जा निर्माण होते।

दानाचे महत्व

एकादशी केवळ धार्मिक अनुष्ठानांपुरती मर्यादित नाही। धार्मिक अनुष्ठानांशिवाय या दिवशी दान देण्याचे अत्यंत महत्व आहे। दानाला सनातन धर्मात शतकानुशतकांपासूनच पुण्याचे कार्य मानले जाते। शास्त्रांनुसार, दान केल्याने व्यक्तीचे वाईट कर्म नष्ट होतात आणि त्याला चांगल्या कर्मांचे फळ मिळते। ज्योतिषशास्त्रानुसार, दान केल्याने धर्माचे योग्य पालन होते आणि जीवनातील अनेक समस्यांपासून मुक्ती मिळते। दानाला दीर्घायुष्य आणि आरोग्यासाठी देखील अमोघ मानले जाते।

ज्या समाजात आपण राहतो, त्या समाजाच्या अस्तित्व आणि प्रगतीसाठी सहयोग आवश्यक आहे। दान देताना तुमच्या मनात अहंकार, पुण्य कमावण्याचा किंवा उपकार करण्याचा भाव नसावा। त्या व्यक्तीबद्दल तुम्ही कृतज्ञ असावे की त्याने तुमच्यात सद्भावना जागवून तुमचे दान स्वीकारून तुम्हाला कृतार्थ केले। ईश्वराबद्दलही कृतज्ञता असावी की त्याने तुम्हाला काहीतरी देण्यायोग्य बनवले।

सनातन धर्मातील अनेक ग्रंथांमध्ये आणि पुराणांमध्ये दानाच्या महत्वाचा उल्लेख आहे। दानाच्या महत्वाचा उल्लेख करताना मनुस्मृतीमध्ये म्हटले आहे –

तपः परं कृतयुगे त्रेतायां ज्ञानमुच्यते।
द्वापरे यज्ञमेवाहुर्दानमेकं कलौ युगे॥

अर्थात, सत्ययुगात तप, त्रेतायुगात ज्ञान, द्वापारयुगात यज्ञ आणि कलियुगात दान हे मानवाच्या कल्याणाचे साधन आहे।

इंदिरा एकादशीला करा या वस्तूंचे दान

इंदिरा एकादशीला दानाचे मोठे महत्व मानले जाते। असे म्हटले जाते की या पुण्यकारक प्रसंगी अन्न आणि भोजनाचे दान सर्वोत्तम असते। इंदिरा एकादशीच्या पुण्यकारक प्रसंगी नारायण सेवा संस्थानच्या दीन–हीन, निर्धन, दिव्यांग मुलांना भोजन दान करण्याच्या प्रकल्पात सहभागी होऊन पुण्याचे भागी व्हा।

सर्वसाधारणपणे विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs):-

प्रश्न: इंदिरा एकादशी 2025 कधी आहे?
उत्तर: इंदिरा एकादशी 17 सप्टेंबर 2025 रोजी साजरी केली जाईल।

प्रश्न: इंदिरा एकादशीला कोणत्या लोकांना दान द्यावे?
उत्तर: इंदिरा एकादशीला ब्राह्मण तसेच दीन–हीन, असहाय, निर्धन लोकांना दान द्यावे।

प्रश्न: इंदिरा एकादशीच्या दिवशी कोणत्या वस्तूंचे दान करावे?
उत्तर: इंदिरा एकादशीच्या शुभ प्रसंगी अन्न, भोजन, फळ इत्यादींचे दान करावे।