નરક ચતુર્દશી શા માટે ઉજવવામાં આવે છે? ચોટી દિવાળી પર આ સ્થળોએ દીવા કરો

ભારત એ તહેવારોની ભૂમિ છે, જ્યાં દરેક ઉજવણી માત્ર ધાર્મિક મહત્વ જ નથી ધરાવતી, પરંતુ જીવનને સકારાત્મક દિશામાં માર્ગદર્શન આપે છે. નરક ચતુર્દશી, જે દિવાળીના એક દિવસ પહેલાં ઉજવાય છે અને રૂપ ચૌદસ અથવા નાની દિવાળી તરીકે જાણીતી છે, તે અત્યંત શુભ અને પવિત્ર તહેવાર ગણાય છે. સનાતન પરંપરાનો આ દૈવી તહેવાર આત્માને અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ લઈ જાય છે.

નરક ચતુર્દશી 2025: તારીખ અને સમય

વૈદિક પંચાંગ અનુસાર, 2025માં નરક ચતુર્દશી 19 ઓક્ટોબરે ઉજવાશે. શુભ મુહૂર્ત બપોરે 1:51 વાગ્યે શરૂ થશે અને બીજા દિવસે બપોરે 3:44 વાગ્યે સમાપ્ત થશે. નરક ચતુર્દશીના દિવસે સાંજે દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છે, તેથી ધર્મગુરુઓ 19 ઓક્ટોબરે જ આ તહેવાર ઉજવવાની ભલામણ કરે છે.

નરક ચતુર્દશીનું મહત્વ

એવું કહેવાય છે કે નરકાસુર નામના રાક્ષસે પોતાના અત્યાચાર, અહંકાર અને અન્યાયથી ત્રણેય લોકોમાં આતંક મચાવ્યો હતો. તેના અત્યાચારથી દેવ-દાનવ સહિત ત્રણેય લોકોના પ્રાણીઓ ત્રસ્ત થઈ ગયા હતા. ત્યારે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે ધર્મની ઢાલ બનીને ચતુર્દશીના દિવસે નરકાસુરનો વધ કર્યો અને 16,000 બંદી કન્યાઓને મુક્ત કરાવી. આથી દર વર્ષે કાર્તિક માસની ચતુર્દશીને નરક ચતુર્દશી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

પરંપરાગત રીત-રિવાજ

રૂપ ચૌદસ પર અનેક પરંપરાગત કર્મો નિભાવવામાં આવે છે, જે આ શુભ પ્રસંગે અવશ્ય કરવા જોઈએ:

• અભ્યંગ સ્નાન (તેલ/ઉબટન સ્નાન): સૂર્યોદય પહેલાં ઉબટન અને તેલ લગાવીને સ્નાન કરવાની પરંપરા છે. આથી શરીરને નવી ઊર્જા પ્રાપ્ત થાય છે અને સૌંદર્ય નિખરે છે.
• દીપદાન: ઘરના મુખ્ય દ્વાર, પૂજાસ્થાન, રસોડું અને તુલસીની નજીક દીવા પ્રગટાવો. દીવા આંતરિક અને બાહ્ય અંધકારને દૂર કરે છે અને સુખ-સમૃદ્ધિનું પ્રતીક છે.
• ઘરની સફાઈ અને રંગોળી: ઘરની સફાઈ કરીને રંગોળી બનાવો અને તાજા, સુગંધિત ફૂલોથી દ્વારને સજાવો.
• ભોજન અને પ્રસાદ: પરંપરા અનુસાર વિશેષ વાનગીઓ બનાવો અને પડોશીઓ સાથે વહેંચો. આ દિવાળીના તહેવારમાં પુણ્યનું કાર્ય ગણાય છે, જે સામાજિક મેળાપ અને સ્નેહને પ્રોત્સાહન આપે છે.
• આરતી અને પૂજા: દેવી-દેવતાઓનું શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્મરણ કરો, મંત્રોનો ઉચ્ચાર કરો અને આરતી કરો. પૂરા મનથી પૂજા વિધિ અને દીપ પ્રગટાવો.

દીવા પ્રગટાવવાના સ્થાનો

રૂપ ચૌદસ પર દીપદાનનું વિશેષ મહત્વ છે. શાસ્ત્રો અને લોકવિશ્વાસમાં એવા કેટલાક સ્થાનો જણાવવામાં આવ્યા છે જ્યાં દીવા પ્રગટાવવાથી વિશેષ પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે:

• મુખ્ય દ્વાર: ઘરના મુખ્ય દ્વાર પર દીવો પ્રગટાવો, જેથી માતા લક્ષ્મીનું સ્વાગત થાય અને ઘરમાં સમૃદ્ધિ આવે.
• પૂજાસ્થાન/ઘરનું મંદિર: દેવતાઓની સામે દીવો પ્રગટાવો, જે શ્રદ્ધા અને આધ્યાત્મિક જોડાણનું પ્રતીક છે.
• રસોડાની નજીક: રસોડામાં દીવો પ્રગટાવીને અન્નપૂર્ણા દેવીના આશીર્વાદ મેળવો, જે સમૃદ્ધિની ખાતરી આપે છે.
• તુલસીની નજીક: તુલસીનું સ્થાન પવિત્ર ગણાય છે; અહીં દીવો પ્રગટાવવાથી ધાર્મિકતા અને શુદ્ધતા જળવાય છે.
• આંગણું, ધાબા અને ઘરના ખૂણા: આંગણા, ધાબા, દુકાનો, વ્યવસાયિક સ્થળો અને ઘરના ખૂણાઓમાં દીવા પ્રગટાવો, જેથી ઘર-પરિવારમાં ચારે બાજુ પ્રકાશ અને શુભ બાબતોનું આગમન થાય.

નરક ચતુર્દશીનો સંદેશ

નરક ચતુર્દશી આપણને મનના અંધકારને દૂર કરવાની પ્રેરણા આપે છે. જેમ આપણે ઘરને રોશન કરવા દીવા પ્રગટાવીએ છીએ, તેમ સત્ય, ધર્મ અને સદાચારનો દીવો પ્રગટાવીને જીવનને પ્રકાશિત કરવું જોઈએ. આ દિવસ આપણને શીખવે છે કે, જેમ શ્રીકૃષ્ણે નરકાસુરનો વધ કરીને વિશ્વને ભયમુક્ત કર્યું, તેમ આપણે પણ આપણા અંદરના અહંકાર અને પાપરૂપી નરકાસુરને નષ્ટ કરવો જોઈએ, જેથી જીવનમાં સાચું સુખ, શાંતિ અને દૈવીતાનો અનુભવ થાય.

નરક ચતુર્દશી 2025 વિશે વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)

પ્રશ્ન: નરક ચતુર્દશી 2025 ક્યારે છે?

ઉત્તર: નરક ચતુર્દશી 19 ઓક્ટોબર 2025ના રોજ ઉજવાશે.

પ્રશ્ન: શું નરક ચતુર્દશી (નાની દિવાળી) અને દિવાળી એક જ દિવસે ઉજવાય છે?

ઉત્તર: વૈદિક પંચાંગ અનુસાર, કાર્તિક માસમાં નરક ચતુર્દશી આવે છે. આ દિવાળીના પાંચ દિવસના તહેવારનો બીજો દિવસ છે, જ્યારે દિવાળી ત્રીજા દિવસે ઉજવાય છે. આથી નરક ચતુર્દશી (નાની દિવાળી) અને દિવાળી અલગ-અલગ દિવસે ઉજવાય છે.

પ્રશ્ન: નરક ચતુર્દશી ઉજવવાનો ઉદ્દેશ શું છે?

ઉત્તર: એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે નરકાસુર નામના રાક્ષસનો વધ કર્યો હતો, તેથી ભારતમાં આ દિવસને નરક ચતુર્દશી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.