ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਆਸ਼ਵਿਨ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਹੈ। ਹਰ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਵਾਂਗ, ਇਸ ਦਿਨ ਵੀ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪਾਲਨਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਕੁਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਨੇ ਧਰਮਰਾਜ ਯੁਧਿਸ਼ਠਿਰ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।
ਸਾਲ 2025 ਵਿੱਚ ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ 3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਮੁਹੂਰਤ 2 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਤ: 7 ਵਜੇ 10 ਮਿੰਟ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏਗਾ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਮਾਪਨ 3 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 6 ਵਜੇ 32 ਮਿੰਟ ‘ਤੇ ਹੋਏਗਾ। ਉਦਯਾਤੀਥੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ 3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਪੌਰਾਣਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦਿਨ–ਦੁਖੀ, ਨਿਰਧਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇਣ ਨਾਲ ਅਖੰਡ ਪੁੰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਖ–ਸਮ੍ਰਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਹਜ਼ਾਰ ਅਸ਼ਵਮੇਧ ਅਤੇ ਸੌ ਸੂਰ੍ਯਯਜ ਕਰਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਫਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਅਨੁਸਾਰ, “ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਦਿਨ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸੋਨਾ, ਤਿਲ, ਭੂਮੀ, ਗਊ, ਅੰਨ, ਪਾਣੀ, ਜੁੱਤੇ ਅਤੇ ਛਤਰੀ ਦਾ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਰਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਭਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਰਗ ਦਾ ਭਾਗੀ ਬਣਦਾ ਹੈ।“
ਸਨਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦਾਨ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਚੂਕ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸਦੀਓਂ ਤੋਂ ਦਾਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਮਨੋਕਾਮਨਾ ਪੂਰਨ ਹੋਣ, ਪੁੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਗ੍ਰਹਿ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦਾਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਦਾਨ ਸਿਰਫ ਇਸ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲਾਭ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਧਰਮਰਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਅੰਕਲਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹੀ ਪੁੰਨ ਕਰਮ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਾਨ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੁੰਨ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਦਾਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ–
ਯਜ੍ਯਦਾਨਤਪ:ਕਰਮ ਨ ਤ੍ਯਾਜ੍ਯੰ ਕਾਰ੍ਯਮੇਵ ਤਤ।
ਯਜ੍ਯੋ ਦਾਨੰ ਤਪਸ਼੍ਚੈਵ ਪਾਵਨਾਨੀ ਮਨੀਸ਼ਿਣਾਮ॥
ਅਰਥਾਤ, ਯਜ੍ਯ, ਦਾਨ ਅਤੇ ਤਪ – ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਕਰਮ ਤਿਆਗਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਨੀਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਦਾਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਮਹੱਤਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੁੰਨਕਾਰੀ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਅੰਨ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਹੈ। ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਪੁੰਨਕਾਰੀ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਨਾਰਾਇਣ ਸੇਵਾ ਸੰਸਥਾਨ ਦੇ ਦਿਨ–ਹੀਨ, ਨਿਰਧਨ, ਦਿਵਯਾਂਗ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਲਪ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਕੇ ਪੁੰਨ ਦੇ ਭਾਗੀ ਬਣੋ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ 2025 ਕਦੋਂ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ 3 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਦਿਨ–ਹੀਨ, ਅਸਹਾਇ, ਨਿਰਧਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਪਾਪਾਂਕੁਸ਼ਾ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਅੰਨ, ਭੋਜਨ, ਫਲ ਆਦਿ ਦਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।