ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਕਿਉਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਛੋਟੀ ਦੀਵਾਲੀ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਓ

ਭਾਰਤ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰੇਕ ਉਤਸਵ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ, ਜੋ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਪ ਚੌਦਸ ਜਾਂ ਛੋਟੀ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਅਤਿ ਸ਼ੁਭ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਨਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇਹ ਦੈਵੀ ਤਿਉਹਾਰ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 2025: ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਸਮਾਂ

ਵੈਦਿਕ ਪੰਚਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2025 ਵਿੱਚ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 19 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਸ਼ੁਭ ਮੁਹੂਰਤ ਦੁਪਹਿਰ 1:51 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੁਪਹਿਰ 3:44 ਵਜੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸੰਧਿਆ ਸਮੇਂ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਧਰਮਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 19 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨਾਮਕ ਰਾਖਸ਼ ਨੇ ਅਤਿਆਚਾਰ, ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਦੇਵਤੇ, ਰਾਖਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਤਦ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਢਾਲ ਬਣਕੇ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨਰਕਾਸੁਰ ਦਾ ਵਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 16,000 ਬੰਧਕ ਕੰਨਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ

ਰੂਪ ਚੌਦਸ ’ਤੇ ਕਈ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਰਮ ਨਿਭਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ:

• ਅਭਿਅੰਗ ਸਨਾਨ (ਉਬਟਨ/ਤੇਲ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ): ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਬਟਨ ਅਤੇ ਤੇਲ ਲਗਾ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ।
• ਦੀਪਦਾਨ: ਘਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ, ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ, ਰਸੋਈ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਓ। ਦੀਵੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਖ-ਸਮ੍ਰਿੱਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।
• ਘਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਰੰਗੋਲੀ: ਘਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਕੇ ਰੰਗੋਲੀ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ੇ, ਸੁਗੰਧਿਤ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਸਜਾਓ।
• ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਦ: ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਵੰਡੋ। ਇਹ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਮੇਲਜੋਲ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਆਰਤੀ ਅਤੇ ਪੂਜਨ: ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਸਿਮਰਨ ਕਰੋ, ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਰਤੀ ਕਰੋ। ਪੂਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਦੀਵਾ ਪ੍ਰਜਵਲਨ ਕਰੋ।

ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ

ਰੂਪ ਚੌਦਸ ’ਤੇ ਦੀਪਦਾਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁੰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:

• ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ: ਘਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾਓ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਮ੍ਰਿੱਧੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
• ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ/ਘਰ ਦਾ ਮੰਦਿਰ: ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾਓ, ਜੋ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਆਤਮਸਾਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
• ਰਸੋਈ ਦੇ ਨੇੜੇ: ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾ ਜਗਾਓ, ਜੋ ਅੰਨਪੂਰਨਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਲਈ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਨੇੜੇ: ਤੁਲਸੀ ਦੀ ਥਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਇੱਥੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਣ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
• ਵਿਹੜਾ, ਛੱਤ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਕੋਨੇ: ਵਿਹੜੇ, ਛੱਤ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਵਪਾਰਕ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਕੋਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਓ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਆਗਮਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ

ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਸਾਨੂੰ ਅੰਤਰਮਨ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਘਰ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤਿਆ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਰਕਾਸੁਰ ਦਾ ਵਧ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਭੈ-ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਪਾਪ ਰੂਪੀ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤਦ ਹੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੱਚਾ ਸੁਖ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਦੈਵੀ ਅਨੁਭਵ ਸੰਭਵ ਹੈ।

ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 2025 ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ (FAQs)

ਸਵਾਲ: ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 2025 ਕਦੋਂ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 19 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

ਸਵਾਲ: ਕੀ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ (ਛੋਟੀ ਦੀਵਾਲੀ) ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਇਕੋ ਦਿਨ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਵੈਦਿਕ ਪੰਚਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ (ਛੋਟੀ ਦੀਵਾਲੀ) ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਨਾਂ ’ਤੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਵਾਲ: ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ?

ਜਵਾਬ: ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨਾਮਕ ਰਾਖਸ਼ ਦਾ ਵਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।